استریلیزاسیون با بخار چیست؟

استریلیزاسیون با بخار فرآیندی است که تمام انواع عوامل بیولوژیکی مانند باکتری ها، قارچ ها، اشکال هاگ، ارگانیسم یوکاریوتی تک سلولی مانند پلاسمودیوم که در ناحیه سطح، دارو یا ترکیبی مانند کشت بیولوژیکی وجود دارد را حذف می کند، می کشد، از بین می برد. بنابراین، این فرآیند شامل تغییر خصوصیات فیزیکی هیچ محصولی مانند عطر یا رنگ نیست. این فقط ویژگی های میکروبی را تغییر می دهد و محصول را برای مصرف ایمن تر می کند.

استریل سازی به روش های مختلفی مانند شیمیایی، گرما، تابش، فیلتراسیون و فشار بالا انجام می شود. استریل سازی همه انواع عوامل بیولوژیکی و اشکال حیات موجود را می کشد، از بین می برد یا غیرفعال می کند.

استریلیزاسیون با بخار روشی ساده برای رفع آلودگی اما بسیار موثر است.

استریل سازی را می توان برای انواع دانه ها، مغزها، پودرها و کل، انواع مختلف گیاهان و محصولات ادویه ای انجام داد. همچنین به افزایش ماندگاری محصولات کمک می کند. این یک امر بسیار گران است اما یک فرآیند بسیار مفید است.

استریلیزاسیون با بخار با قرار دادن محصولات در معرض بخار اشباع در دمای بالای 121 درجه سانتیگراد تا 134 درجه سانتیگراد انجام می شود. محصولات در دستگاهی قرار می گیرند که به نام اتوکلاو شناخته می شود و از طریق بخار تحت فشار گرم می شود تا همه هاگ ها و میکروارگانیسم ها را از بین ببرد.

دو نوع متداول استریلیزاسیون با بخار عبارتند از: اتوکلاو جابجایی جاذبه و استریل کننده پیش خلاء با سرعت بالا.

انواع دیگر استریلیزاسیون با بخار:

استریل کننده رومیزی کوچک

دستگاه ضدعفونی کننده بخار قابل حمل

استریل سازی اضطراری یا استریلیزاسیون فلش

استریل کردن غذاهای کم اسید:

استریل کردن غذاهای کم اسید (PH بیشتر از 4.6) عموماً در ظروف بخار  در دماهای بین 116 تا 129 درجه سانتیگراد (240 تا 265 درجه فارنهایت) انجام می شود. مخزن‌ها توسط دستگاه‌های خودکار کنترل می‌شوند و سوابق دقیقی از زمان و دمای عملیات برای هر تعداد از قوطی‌های فرآوری‌شده نگهداری می‌شوند. 

در پایان چرخه گرمایش، قوطی ها در زیر اسپری های آب یا در حمام های آب تا دمای تقریباً 38 درجه سانتیگراد (100 درجه فارنهایت) خنک می شوند و برای جلوگیری از زنگ زدن سطح خشک می شوند. سپس قوطی ها برچسب گذاری می شوند، با دست یا ماشین در جعبه های تخته فیبر قرار می گیرند و در انبارهای خنک و خشک نگهداری می شوند.

استریل کردن غذاهای کنسرو شده:

فرآیند استریل سازی به گونه ای طراحی شده است که عملیات حرارتی مورد نیاز را برای کندترین مکان گرمایش داخل قوطی که نقطه سرد نامیده می شود، فراهم کند. مناطقی از غذا که دورتر از نقطه سرد قرار دارند، تحت عملیات حرارتی شدیدتری قرار می گیرند که ممکن است منجر به پردازش بیش از حد و کاهش کیفیت کلی محصول شود. کیسه های تخت و چند لایه می توانند آسیب حرارتی ناشی از پردازش بیش از حد را کاهش دهند.

از دست دادن قابل توجهی از مواد مغذی، به ویژه ویتامین های حساس به حرارت، ممکن است در طول فرآیند کنسرو رخ دهد. به طور کلی، کنسرو کردن هیچ تاثیر عمده ای بر محتوای کربوهیدرات، پروتئین یا چربی غذاها ندارد. ویتامین های A و D و بتاکاروتن در برابر اثرات گرما مقاوم هستند. با این حال، ویتامین B1 به عملیات حرارتی و pH غذا حساس است. اگرچه شرایط بی هوازی غذاهای کنسرو شده اثر محافظتی بر پایداری ویتامین C دارد، اما در طی عملیات حرارتی طولانی از بین می رود.

انتهای قوطی های فرآوری شده به دلیل خلاء داخلی ایجاد شده در حین آب بندی کمی مقعر هستند. هر گونه برآمدگی انتهای قوطی ممکن است نشان دهنده افت کیفیت به دلیل عوامل مکانیکی، شیمیایی یا فیزیکی باشد. این برآمدگی ممکن است منجر به تورم و انفجار احتمالی قوطی شود.

مزایای استریلیزاسیون با بخار:

این را می توان برای پودر، روغن های بی آب، شیشه های تبلیغاتی انجام داد.

این کمک می کند تا به سطوح ابزارهایی که نمی توان آنها را جدا کرد، رسید.

استریلیزاسیون با بخار تا حد امکان بر روی تمام موارد نیمه بحرانی و بحرانی که در برابر رطوبت و حرارت مقاوم هستند انجام می شود.

ضدعفونی کننده های بخار همچنین در مراکز بهداشتی درمانی برای ضد عفونی کردن زباله های میکروبیولوژیکی و ظروف تیز استفاده می شود.

برای محیط، بیمار و کارکنان غیر سمی است.

کنترل و نظارت بر چرخه استریلیزاسیون آسان است.

معایب استریلیزاسیون با بخار:

اقلامی که قرار است با بخار استریل شوند باید در برابر حرارت و رطوبت مقاوم باشند.

پمادها و روغن ها را نمی توان با بخار استریل کرد.